Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cảnh báo: Kháng kháng sinh là một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với sức khỏe, an ninh lương thực và sự phát triển của toàn cầu.
Kháng kháng sinh có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, ở mọi lứa t.uổi, ở bất kỳ quốc gia nào.
Bài Viết Liên Quan
- Tập kháng lực là gì? Những lợi ích tuyệt vời khi tập kháng lực.
- Các rối loạn tiêu hóa thường gặp ở người bệnh đái tháo đường
- [ẢNH] Rối loạn nội tiết tố ‘phá’ ngoại hình của bạn như thế nào?
Việc sử dụng thuốc kháng sinh không phù hợp làm tăng nguy cơ kháng kháng sinh. Ảnh NGỌC DƯƠNG
Tuần lễ “Nhận thức về kháng sinh trên thế giới” được tổ chức từ ngày 18 – 24.11 hằng năm, với mục đích nhắc nhở và nâng cao nhận thức về vấn đề kháng thuốc kháng sinh trên toàn cầu.
Theo WHO, kháng kháng sinh xảy ra khi vi khuẩn, vi rút, nấm và ký sinh trùng kháng lại tác dụng của thuốc, khiến các bệnh n.hiễm t.rùng thông thường khó điều trị hơn và làm tăng nguy cơ bệnh nặng và t.ử v.ong.
WHO khuyến cáo, lạm dụng và dùng kháng sinh sai cách ở người, động vật và thực vật là những nguyên nhân chính dẫn đến các bệnh n.hiễm t.rùng kháng thuốc.
Ngoài ra, thực hành kê đơn y tế kém và bệnh nhân không tuân thủ điều trị cũng góp phần gia tăng kháng kháng sinh. Ví dụ, thuốc kháng sinh t.iêu d.iệt vi khuẩn, nhưng chúng không thể t.iêu d.iệt các bệnh n.hiễm t.rùng do vi rút như cảm lạnh và cúm.
Covid-19 sáng 24.11: Cả nước 1.143.967 ca | Những lưu ý đặc biệt cho F0 cách ly tại nhà
Hiểu lầm về kháng sinh trong đại dịch
WHO khuyến cáo, việc sử dụng thuốc kháng sinh sai cách trong đại dịch Covid-19 có thể dẫn đến sự xuất hiện và lan rộng nhanh chóng của tình trạng kháng thuốc. Covid-19 do vi rút gây ra, không phải do vi khuẩn, và do đó không sử dụng kháng sinh để ngăn ngừa hoặc điều trị nhiễm vi rút, trừ khi cũng có nhiễm khuẩn. Kháng sinh không thể chữa bệnh gây ra do vi rút, vì vậy cũng không thể bảo vệ bạn trước Covid-19.
Theo WHO, thuốc kháng sinh không chữa hoặc ngăn chặn được vi rút, bao gồm cả vi rút gây ra Covid-19. Thuốc kháng sinh chỉ có tác dụng chống lại n.hiễm t.rùng do vi khuẩn. Việc sử dụng kháng sinh không phù hợp làm tăng nguy cơ kháng kháng sinh, khiến mọi người có nguy cơ mắc các bệnh n.hiễm t.rùng, thậm chí n.hiễm t.rùng nhẹ.
Một số bệnh nhân nhiễm SARS-CoV-2 (vi rút gây ra bệnh Covid-19) đồng thời có thể bị n.hiễm t.rùng do vi khuẩn. Với đối tượng bệnh nhân này, nhân viên y tế sẽ kê đơn kháng sinh để điều trị n.hiễm t.rùng với bệnh nhân đó.
3 quy tắc sử dụng thuốc kháng sinh đúng cách: Chỉ dùng thuốc khi được kê đơn; Tuân thủ hướng dẫn về liều lượng và thời gian điều trị; Không chia sẻ hoặc dùng thuốc kháng sinh còn sót lại từ người khác.
Kháng thuốc ngày càng gia tăng ở các bệnh nhiễm ký sinh trùng như sốt rét và nhiễm giun sán. Vì vậy, luôn tham khảo ý kiến của nhân viên y tế để được chẩn đoán chính xác và được chỉ định phác đồ điều trị hợp lý.
Tiếp cận với nguồn nước an toàn, vệ sinh và rửa tay trong gia đình và cơ sở y tế có thể giảm tới 60% việc sử dụng kháng sinh để điều trị tiêu chảy. Rửa tay giúp ngăn ngừa n.hiễm t.rùng kháng thuốc và giảm chi phí y tế. (Nguồn: WHO)
“Covid-19 do SARS-CoV-2 gây ra. Để điều trị, bệnh nhân được chỉ định thuốc kháng vi rút để giảm tải lượng vi rút, ngăn chặn chúng nhân lên, tấn công cơ thể và làm lây nhiễm. Nên điều trị sớm trong 5 ngày đầu, kể từ khi có kết quả dương tính Covid-19. Với các trường hợp bị vi rút tấn công, hệ miễn dịch suy giảm khiến các vi khuẩn bội nhiễm, khi đó, người bệnh sẽ được chỉ định kháng sinh phù hợp”, GS-TS Nguyễn Văn Kính, Chủ tịch Hội Truyền nhiễm VN, giải thích cụ thể.
Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn: “Hơn 1 năm qua, với diễn biến phức tạp của bệnh dịch Covid-19 tại Việt Nam, vấn đề hiểu biết, nhận thức của mọi tầng lớp người dân về việc sử dụng thuốc kháng sinh với tiêu chí 5 đúng: đúng người bệnh, đúng thuốc, đúng liều, đúng đường dùng và đúng thời gian càng cần thiết được nâng cao. Các đơn vị y tế cần tối ưu hóa việc sử dụng kháng sinh an toàn, hợp lý, nhằm góp phần phòng chống kháng thuốc, trong điều trị”.
‘Vũ khí’ mới t.iêu d.iệt vi khuẩn kháng kháng sinh
Vi khuẩn kháng kháng sinh đang ngày càng gia tăng ở nhiều nơi trên thế giới, dẫn đến cái c.hết của hàng trăm nghìn người mỗi năm.
Tuy nhiên, một công nghệ sửa gen mang tên CRIPSR-Cas9 có thể giúp loại bỏ chúng.
Bên trong phòng thí nghiệm của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ ở Atlanta. Ảnh: AP
Kênh DW (Đức) cho biết trước khi phát hiện ra penicillin vào năm 1928, những loại bệnh như viêm họng liên cầu khuẩn có thể dẫn đến c.hết người. Kháng sinh đã đem lại lợi thế đáng kể cho con người trong cuộc chiến chống vi khuẩn có hại. Tuy nhiên, khi các loại kháng sinh được nâng cấp thì vi khuẩn cũng vậy.
Tình trạng gia tăng vi khuẩn kháng kháng sinh là một trong những vấn đề y tế đáng lo ngại nhất toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm vi khuẩn kháng kháng sinh khiến 700.000 người t.ử v.ong. Một nghiên cứu năm 2018 do Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh châu Âu thực hiện cho thấy vi khuẩn kháng kháng sinh khiến 33.000 người t.ử v.ong tại Liên minh châu Âu (EU) mỗi năm.
Các nhà khoa học cũng gặp khó khăn trong việc bào chế loại kháng sinh mới “chiến đấu” với vi khuẩn kháng kháng sinh. Trong một nghiên cứu gần đây, các nhà khoa học đã tìm ra cách diệt vi khuẩn kháng kháng sinh trong ruột loài chuột. Phương pháp đang trong quá trình nghiên cứu này sử dụng công nghệ điều chỉnh gen được vinh danh giải Nobel là CRISPR-Cas9.
Các nhà nghiên cứu tại Đại học Sherbrooke (Canada) cũng sử dụng công nghệ này để “đào sâu” vào vi khuẩn kháng kháng sinh và tác động vào gen để vô hiệu hóa khiến chúng c.hết mòn từ bên trong.
CRISPR-Cas9 được coi như một cỗ máy tìm kiếm và cắt phân tử, khi bạn đưa cho nó một mục tiêu là chuỗi ADN, nó sẽ chỉ tập trung cắt mục tiêu này. Trong trường hợp này là chuỗi ADN thuộc gen kháng kháng sinh.
Kết quả thu được khá hứa hẹn bởi vi khuẩn kháng kháng sinh bị t.iêu d.iệt. Điều đặc biệt là CRISPR-Cas9 chỉ nhắm đến các vi khuẩn có hại và không gây ảnh hưởng đến những vi khuẩn có lợi trong cơ thể người, điều mà thuốc kháng sinh thường gây ra.
Về lý thuyết có thể giản đơn nhưng trên thực tế, việc đưa “cỗ máy này” vào trong vi khuẩn kháng kháng sinh là không dễ dàng. Các nhà nghiên cứu Canada đã tìm ra được phương pháp là các vi khuẩn có thể truyền gien lẫn nhau khi va chạm, quá trình này gọi là sự tiếp hợp.
Các nhà khoa học đã sử dụng CRISPR-Cas9 để nhắm đến gien kháng kháng sinh và biến đổi để chúng trở nên dễ di chuyển hơn giữa các vi khuẩn. Sau đó, họ đặt chúng vào các vi khuẩn vô hại và truyền vào trong cơ thể chuột. Điều ngạc nhiên là chúng loại bỏ hơn 99,9% vi khuẩn kháng kháng sinh chỉ sau 4 ngày.
Mặc dù qua thử nghiệm CRISPR-Cas9 khá hiệu quả nhưng các nhà nghiên cứu chưa biết liệu vi khuẩn có phát triển được khả năng kháng công nghệ này hay không.
