Những người cơ địa dị ứng có thể khám, xét nghiệm trước tiêm hoặc test với vaccine như test da, xét nghiệm IgE đặc hiệu.
Phó giáo sư, tiến sĩ Hoàng Thị Lâm, Trưởng bộ môn Dị ứng Miễn dịch lâm sàng, Đại học Y Hà Nội, cho biết không phải ai cũng bị dị ứng vaccine, chỉ những người cơ địa dị ứng mới có nguy cơ dị ứng vaccine. Ví dụ, bản thân hoặc thành viên trong gia đình mắc các bệnh dị ứng như dị ứng thuốc, dị ứng thức ăn, dị ứng vaccine, hen phế quản, viêm mũi dị ứng…
Hiện, tỷ lệ dị ứng vaccine và phản vệ do vaccine rất thấp . Tuy nhiên, khi nước ta đang trong chiến dịch tiêm chủng đại trà vaccine Covid-19, mối quan tâm đến các phản ứng sau tiêm, đặc biệt là dị ứng, nhiều hơn.
Vaccine cũng giống như các thuốc khác, đều có khả năng gây dị ứng và bất kỳ thành phần nào của vacine cũng có thể đóng vai trò là một dị nguyên (gây dị ứng). Dị ứng vaccine có thể là dị ứng type nhanh xảy ra trong vòng vài phút hoặc vài giờ với các biểu hiện như mày đay, phù quincke (sưng nề đột ngột), khó thở, phản vệ…
Dị ứng hoặc dị ứng type chậm (qua trung gian IgE hoặc không) xảy ra sau vài giờ đến vài ngày, thậm chí là vài tuần sau khi dùng vaccine. Trong đó cấp tính và nguy hiểm nhất vẫn là phản ứng phản vệ, đặc biệt là sốc phản vệ, có nguy cơ đe dọa tính mạng.
Khoảng 80% trường hợp phản vệ do vaccine xảy ra trong vòng 30 phút đầu sau tiêm. Các triệu chứng có thể có là mày đay mẩn ngứa, ban đỏ, hoa mắt chóng mặt, mệt mỏi, xuất hiện nhanh sau tiêm vaccine. Sau đó các triệu chứng tiếp tục tiến triển như khó thở, choáng váng, ngất suy hô hấp, trụy tim mạch… Nếu không cấp cứu kịp thời người bệnh có thể t.ử v.ong.
Thành phần gây dị ứng trong vaccine rất đa dạng, tùy từng loại vaccine. Đó có thể là do gelatin (có trong vaccine sởi, rubela, thủy đậu…), protein trứng (vaccine sốt vàng, sởi, rubella, vaccine dại …), protein sữa (bạch hầu, ho gà, uốn ván….).
Một số chất bảo quản trong vaccine như thimerosal, aluminum, và phenoxyethanol cũng có thể gây dị ứng. PEG và Polysorbate là hai thành phần có trong vaccine Covid-19 cũng được liệt kê là các dị nguyên tiềm năng.
Nhân viên y tế tại Hà Nội tiêm vaccine AstraZeneca. Ảnh: Giang Huy.
Hiện nay, có rất nhiều phác đồ hướng dẫn cách tiếp cận và chẩn đoán dị ứng vaccine ở những người có cơ địa dị ứng. Điều quan trọng nhất vẫn là thăm khám lâm sàng, xét nghiệm để nhận biết những người có nguy cơ dị ứng vaccine hoặc các test kích thích với chính bản thân vaccine hoặc thành phần vaccine.
“Còn trường hợp không thuộc cơ địa dị ứng không khuyến cáo test dị ứng vaccine Covid-19″, bác sĩ nói.
Một số phòng xét nghiệm có thể xác định được mức kháng thể dị ứng với vaccine, thông thường là kháng thể IgE đặc hiệu với vaccine hoặc thành phần vaccine. Test da với vaccine hoặc thành phần vaccine cũng được sử dụng.
“Đây là thủ thuật đơn giản dễ làm và rất có ý nghĩa trên lâm sàng”, bác sĩ nhấn mạnh.
Có rất nhiều cách tiến hành test da với vaccine hoặc thành phần vaccine như test lẩy da với chính bản thân vaccine hoặc thành phần vaccine không pha loãng để đ.ánh giá mức độ dị ứng. Nếu bệnh nhân có t.iền sử dị ứng nặng nên pha loãng vaccine khi thực hiện test lẩy da. Trường hợp âm tính cần thực hiện thêm test nội bì. Tất cả các test này cần có test đối chứng để loại bỏ trường hợp dương tính giả và âm tính giả.
Tuy nhiên test da cũng có thể gây phản ứng phản vệ , nên chỉ được thực hiện tại các đơn vị có trang bị đầy đủ phương tiện cấp cứu và được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa hoặc có chứng chỉ về việc thực hiện test này. Tùy từng vaccine chúng ta có nồng độ pha loãng riêng biệt.
Ngoài test da, chúng ta có thể thực hiện xét nghiệm IgE đặc hiệu với dị nguyên (vaccine) như protein trứng, protein sữa, gelatin, latex và nấm mốc hoặc kháng sinh (thành phần của vaccine).
Trong một số trường hợp đặc biệt, các bác sĩ sẽ sử dụng test kích thích với vaccine hoặc thành phần của vaccine để chẩn đoán người bệnh có dị ứng với vaccine hay không. Tuy nhiên, đây là thủ thuật có tính nguy hiểm cao, chỉ nên tiến hành tại các cơ sở y tế có trang bị đầy đủ phương tiện cấp cứu và được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa dị ứng.
Nếu test da, test kích thích và các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm âm tính, cơ hội dị ứng vaccine đó rất thấp. “Trường hợp có một test nào nêu trên dương tính, cân nhắc thay thế vaccine nếu có thể”, bác sĩ khuyên. Khi không thể thay thế vaccine và người bệnh cần thiết phải tiêm vaccine đó, cân nhắc tiêm vaccine theo phác đồ liều tăng dần.
Bác sĩ đ.ánh giá, với các phương pháp tiếp cận và chẩn đoán dị ứng vaccine, người nghi ngờ dị ứng hoặc có cơ địa dị ứng có thể được trao thêm cơ hội để tiêm vaccine, giúp tăng thêm số lượng cá nhân tiêm vaccine, góp phần nhanh chóng tạo nên miễn dịch cộng đồng, đẩy lùi đại dịch.
Chiến dịch tiêm chủng vaccine Covid-19 toàn dân tại Việt Nam bắt đầu hôm 10/7, kéo dài đến tháng 4/2022. Mục tiêu là tiêm miễn phí hàng năm cho nhân dân để đạt được sự miễn dịch cộng đồng trên toàn quốc. Chiến lược tiêm chủng là “tiêm đến đâu an toàn đến đấy”, đảm bảo an toàn cho người được tiêm, hạn chế đến mức thấp nhất trường hợp phản vệ.
EU hướng tới sử dụng ‘hộ chiếu vaccine’ để mở cửa du lịch hè 2021
Hãng tin Reuters dẫn 2 nguồn tin ngoại giao cho biết các nước thành viên Liên minh châu Âu (EU) ngày 14/4 đã nhất trí chính thức triển khai sáng kiến hộ chiếu vaccine để hướng tới mở cửa trở lại ngành du lịch vào mùa hè năm 2021.
Hộ chiếu vaccine chứng minh một cá nhân đã được tiêm chủng đầy đủ vaccine ngừa COVID-19. Ảnh: The Regulatory Review
Đây là một phần trong nỗ lực khôi phục trạng thái bình thường mới khi dịch bệnh COVID-19 vẫn đang lây lan. Các nước sẽ thảo luận về chi tiết sáng kiến này với Nghị viên châu Âu (EP) trong tháng 5.
Theo sáng kiến “hộ chiếu vaccine” được công bố trước đó, những người có giấy chứng nhận đã tiêm chủng, từng phục hồi sau khi mắc COVID-19 hoặc có các kết quả xét nghiệm âm tính với SARS-CoV-2 sẽ được phép đi lại dễ dàng giữa các nước thành viên EU. Các nước này đã áp đặt các biện pháp hạn chế đi lại trong hơn 1 năm qua.
Ở thời điểm hiện tại, 27 nước thành viên EU đều cam kết sẵn sàng đưa ra khung chi tiết về sáng kiến này vào mùa hè năm nay và để được áp dụng, sáng kiến này cần được Nghị viện châu Âu (EP) thông qua. Dự kiến, cơ quan lập pháp này sẽ bắt đầu nhóm họp về “hộ chiếu vaccine” vào tháng 5 tới. Hiện các nước EU đang xem xét “hộ chiếu vaccine” có thể được cấp dưới dạng giấy chứng nhận hoặc chứng nhận kỹ thuật số, một khi được EP cấp phép lưu hành.
Ngoài ra, các nước EU cũng đã nhất trí chống phân biệt đối với những người không thể tiêm hoặc không có nguyện vọng tiêm chủng vaccine ngừa COVID-19 và cho phép những người này thực hiện hàng loạt các xét nghiệm chứng minh người này đã phục hồi.
Một vấn đề đáng chú ý liên quan đến “hộ chiếu vaccine” là loại vaccine mà các nước EU sử dụng tiêm chủng. Trong khi các quốc gia thành viên có nghĩa vụ công nhận những loại vaccine đã được EU cấp phép sử dụng, một số nước khác – những nước sử dụng loại vaccine chưa được EU cấp phép như Sputnik V của Nga hay Sinovac của Trung Quốc, chỉ được phép cấp “hộ chiếu vaccine” trong lãnh thổ nước mình. Các nước EU khác tự đưa ra quyết định có chấp nhận “hộ chiếu vaccine” đối với loại vaccine chưa được EU cấp phép thông qua hay không.
Trong bối cảnh đại dịch tiếp tục diễn biến nghiêm trọng trong khi tốc độ tiêm chủng diễn ra chậm chạp, “hộ chiếu vaccine” hiện được coi là một lối thoát khả dĩ đối với nhiều ngành kinh tế. Các chuyên gia nhận định chứng nhận tiêm chủng số đặc biệt hữu ích với những nước kiểm soát tốt dịch bệnh, bởi nó cho phép nền kinh tế dần mở cửa trở lại một cách an toàn.
