Tăng huyết áp là nguyên nhân chính gây ra đột quỵ, nhất là khi thời tiết lạnh. Tuy nhiên, các biểu hiện của bệnh thường không rõ ràng, khiến người bệnh chủ quan hoặc nhầm lẫn với bệnh khác.
Vì vậy, việc phát hiện sớm để phòng ngừa là vô cùng quan trọng.
Nguyên nhân khiến tăng huyết áp gây đột quỵ
Theo nghiên cứu những người có t.iền sử mắc bệnh tăng huyết áp nguy cơ xảy ra đột quỵ tăng gấp 3 hoặc 4 lần so với người bình thường; gần 60% nguyên nhân gây đột quỵ là do tăng huyết áp.
Đột quỵ có 2 dạng cơ bản: Nhồi m.áu não (chiếm 80%) và c.hảy m.áu não (chiếm 20%) với các mức độ khác nhau, từ rất nhẹ (tự hồi phục, không di chứng) đến rất nặng (đe dọa tính mạng hoặc t.ử v.ong ngay). Tuy xuất huyết não xuất hiện ít hơn nhồi m.áu não nhưng tỷ lệ t.ử v.ong cao hơn và các bệnh nhân còn sống sót sẽ bị di chứng sa sút trí tuệ cũng như di chứng liệt nửa người rất nặng nề.
Người tăng huyết áp sẽ dễ bị đột quỵ khi thời tiết lạnh. Vì khi nhiệt độ thấp, cơ thể muốn duy trì thân nhiệt ổn định, giảm bớt sự tỏa nhiệt, các mao mạch sẽ co lại khiến lực cản huyết quản điều tiết bên ngoài tăng lên. Đồng thời nhiệt độ thấp nên ra mồ hôi ít, khiến dung lượng m.áu cũng tăng. Tình trạng co mạch làm lượng m.áu trở về tim tăng, dẫn đến huyết áp tăng, từ đó dễ dẫn đến biến chứng đột quỵ.
Trên thực tế cho thấy tăng huyết áp làm tăng áp lực thường xuyên của dòng m.áu lên trên thành mạch, làm cho thành mạch bị dãn dần ra và xuất hiện những tổn thương. Những tổn thương này xuất hiện ngày càng tăng ở các mạch m.áu não, nếu áp lực dòng m.áu đột ngột tăng cao (gặp trong những cơn cao huyết áp ác tính) có thể làm cho mạch m.áu bị vỡ ra gây xuất huyết não.
Nếu bị những tổn thương nhỏ, hệ thống tiểu cầu và các sợi fibrin sẽ đến để vá lại vết thương và hình thành các cục m.áu đông, cộng thêm tình trạng rối loạn mỡ m.áu, thừa cholesterol thường gặp ở những người cao huyết áp sẽ làm cho thành mạch bị dày lên, lâu dần dẫn đến bít tắc các mạch m.áu.
Tình trạng vỡ hay bít tắc các mạch m.áu não đều làm ngừng trệ việc cung cấp m.áu, gây ra thiếu m.áu cục bộ tại não và xuất hiện những triệu chứng lâm sàng mà người ta gọi là đột quỵ.
Thông thường bệnh mạch m.áu não hình thành và phát triển một thời gian trước khi gây đột quỵ não. Bệnh có thể có triệu chứng báo trước, nhưng cũng có thể không có triệu chứng gì cho đến khi đột quỵ xảy ra.
Tăng huyết áp là nguyên nhân chính gây ra đột quỵ.
Biểu hiện của tăng huyết áp và đột quỵ
Các biểu hiện của tăng huyết áp là người bệnh có cảm giác nhức đầu, đau nhức phía sau gáy hay trước trán, thường vào buổi sáng, đôi khi kéo dài cả ngày. Người bệnh xuất hiện cơn chóng mặt, cảm giác đi đứng không vững và hơi nặng đầu.
Ngoài ra, người tăng huyết áp có cảm giác nặng ở ngực, hơi khó thở, ù tai, mất ngủ, mắt mờ, miệng lệch, phát âm khó, yếu liệt tay chân vài giây đến vài phút, thậm chí có thể dẫn đến cơn tăng huyết áp ác tính, làm cho mạch m.áu bị vỡ ra gây xuất huyết não khiến người bệnh t.ử v.ong.
Cần làm gì để tăng huyết áp không dẫn đến đột quỵ?
Người bệnh tăng huyết áp thường lo lắng về đột quỵ, vậy cần làm gì để giảm nguy cơ đột quỵ là câu hỏi của nhiều người bệnh.
Trên thực tế, tăng huyết áp lâu ngày làm tăng xơ vữa động mạch, chính sự nứt ra của mảng xơ vữa dẫn đến hình thành cục m.áu đông, gây ra hẹp tắc lòng mạch. Có đến 87% số người bị đột quỵ là do mạch m.áu bị thu hẹp hoặc tắc trong não, dẫn đến giảm lượng m.áu đến các tế bào não, làm cho các tế bào não bị c.hết, đây là dạng đột quỵ nhồi m.áu. Có khoảng 13% trường hợp đột quỵ xảy ra khi một mạch m.áu bị vỡ trong hoặc gần não, đây là đột quỵ dạng xuất huyết. Chính tăng huyết áp làm cho tăng áp lực các động mạch ở não, làm phát triển vi phình mạch não, dẫn đến một mạch m.áu nào đó có thể bị vỡ, gây c.hảy m.áu trong não.
Để phòng ngừa đột quỵ ở người tăng huyết áp thì việc kiểm soát huyết áp là vô cùng quan trọng
Người bệnh huyết áp cần tuân thủ thuốc điều trị của các bác sĩ và theo dõi huyết áp hàng ngày. Người bệnh nên duy trì huyết áp dưới 120/80 mmHg. Trên mức 140/90 mmHg là tăng huyết áp. Mặt khác, người bệnh không tự ý bỏ thuốc hoặc giãn cách liều thuốc, kể cả trong trường hợp thấy cơ thể khỏe mạnh hoặc chỉ số huyết áp đã trở về bình thường.
Người tăng huyết áp không hút thuốc và tránh khói thuốc. Giảm cân nếu thừa cân, béo phì. Cần có một chế độ ăn uống lành mạnh, ít muối và chất béo. Tăng cường trái cây, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt và các sản phẩm từ sữa ít béo, bao gồm thực phẩm giàu kali. Tăng cường vận động thể lực. Hạn chế rượu không quá 2 ly/ngày nếu bạn là nam giới và 1 ly/ngày với nữ giới
Giảm căng thẳng vì stress gây tăng huyết áp và có thể gây ra đột quỵ
Đối với người chưa mắc bệnh tăng huyết áp: Thực hiện đo huyết áp, khám bệnh định kỳ ít nhất hai lần mỗi năm.
Ngoài ra, những người bệnh tăng huyết áp cần được kiểm tra lipid m.áu định kỳ, bao gồm cholesterol, LDL-C, Triglycerid và HDL-C sau khi nhịn đói 10 – 12 giờ. Nên kiểm tra định kỳ lượng lipid m.áu 6 – 12 tháng/lần. Theo đó, việc điều trị bằng thuốc cần phải kết hợp với các biện pháp thay đổi lối sống mới có hiệu quả cao.
Nhiều người dân còn chưa biết về bệnh đột quỵ
BS CKI Nguyễn Quốc Thành, Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Đa khoa khu vực Long Khánh cho biết, năm 2023, bệnh viện tiếp nhận 900 bệnh nhân bị đột quỵ, trong đó 826 trường hợp bị nhồi m.áu não.
Độ t.uổi trung bình của các bệnh nhân là 65, tuy nhiên có những ca mới 30 t.uổi.
Bác sĩ Nguyễn Quốc Thành kiểm tra chức năng vận động của ông C. sau khi được cấp cứu qua cơn nguy hiểm
Đáng lưu ý, chỉ có 176 ca đột quỵ nhập viện cấp cứu trong giờ “vàng”, tức là trong vòng 4,5 giờ đồng hồ kể từ khi xuất hiện triệu chứng của bệnh đột quỵ, còn lại vào bệnh viện trễ. Nhiều bệnh nhân và người nhà bệnh nhân chưa biết về bệnh đột quỵ.
Đang chăm sóc chồng là N.M.C., 50 t.uổi bị đột quỵ tại Bệnh viện Đa khoa khu vực Long Khánh, bà Nguyễn Thị Yến Ly (xã Hàng Gòn, TP.Long Khánh) cho hay, khoảng 2 giờ rưỡi sáng, bà nghe thấy chồng la ú ớ, giơ tay, giơ chân, mắt trợn ngược. Do chưa từng nghe và không biết các triệu chứng của bệnh đột quỵ, bà Ly tưởng chồng bị trúng gió nên lấy dầu gió xoa cho chồng. Nhưng càng được xoa dầu, chân tay chồng càng yếu dần, không nói được nữa. Vội vàng chạy đi hỏi người thân, bà Ly mới biết chồng bị đột quỵ và đưa vào bệnh viện cấp cứu.
“Thấy chồng yếu liệt nửa bên người, không nói được, tôi vô cùng lo sợ, không biết bệnh viện có chữa trị được không. Rất may được các bác sĩ tư vấn tận tình, cấp cứu khẩn cấp, sau vài ngày, sức khỏe của chồng tôi đã cải thiện” – bà Ly nói.
Theo BS Nguyễn Quốc Thành, ông C. bị bệnh cao huyết áp nhưng chủ quan nên uống thuốc không đều. Những ngày vừa qua, thời tiết trở lạnh làm co mạch dẫn đến tăng huyết áp hoặc huyết áp không ổn định. Ngoài ra, bệnh nhân cũng thường xuyên làm việc nặng, có yếu tố nguy cơ là uống nhiều rượu gây viêm gan do rượu. Tất cả các yếu tố trên cộng lại gây ra tình trạng xuất huyết não.
Sau khi tiếp nhận bệnh, các bác sĩ đã khẩn trương cấp cứu, kiểm soát huyết áp, chống phù não tốt nên bệnh nhân đã qua cơn nguy hiểm, chỉ còn yếu nhẹ nửa người bên phải. Bệnh nhân sẽ được tập vật lý trị liệu để có thể trở về cuộc sống sinh hoạt đời thường. Tuy nhiên, để tránh tái phát đột quỵ, bệnh nhân cần đi khám sức khỏe định kỳ, uống thuốc huyết áp đều đặn, bỏ rượu bia, t.huốc l.á.
BS Thành khuyến cáo, người dân khi có các triệu chứng của bệnh đột quỵ cần nhanh chóng đến các bệnh viện có điều trị bệnh đột quỵ để được cấp cứu kịp thời. Đồng Nai hiện có 5 bệnh viện có thể điều trị được bệnh đột quỵ gồm: Đa khoa Đồng Nai, Đa khoa Thống Nhất, Đa khoa khu vực Long Khánh, Hoàn Mỹ ITO Đồng Nai, Đa khoa khu vực Định Quán. Người dân ở gần bệnh viện nào thì khẩn trương đến bệnh viện đó, không nên chần chừ hay chuyển bệnh nhân đến những cơ sở không thể điều trị được bệnh đột quỵ, tránh mất thời gian vô ích.
